Nadwyżka energii z fotowoltaiki to temat, który budzi wiele pytań wśród właścicieli instalacji słonecznych. W Polsce funkcjonują obecnie dwa systemy rozliczania energii z paneli fotowoltaicznych, a sposób zagospodarowania nadwyżek zależy od tego, kiedy została uruchomiona instalacja i jaki system rozliczeń obowiązuje.
Skąd bierze się nadwyżka energii z fotowoltaiki
Nadwyżka energii powstaje naturalnie w każdej instalacji fotowoltaicznej ze względu na nierównomierność produkcji i zużycia energii. W ciągu dnia, gdy instalacja ma największą wydajność, energii jest zbyt dużo, aby wykorzystać ją na bieżąco. Szczególnie w słoneczne dni panele fotowoltaiczne produkują najwięcej energii w godzinach południowych, gdy domownicy często nie są w domu, co oznacza że bieżące zużycie jest bardzo niskie.
Z kolei wieczorem panele fotowoltaiczne mają bardzo niską wydajność, a po zapadnięciu zmroku przestają produkować prąd. Aby pokryć zapotrzebowanie energetyczne budynku, musisz sięgnąć po energię z sieci publicznej. W podobny sposób wysokość produkcji zmienia się w dni słoneczne i pochmurne oraz w okresie letnim i zimowym.
System net-billing - nowe zasady rozliczania
Net-billing to nowszy system, który wprowadza rozliczenie wartościowe. Energia oddawana do sieci wyceniana jest na podstawie aktualnej ceny rynkowej, z kolei w okresach niedoboru kupujesz energię po cenie operatora. Ten system obowiązuje nowych prosumentów, którzy zamontowali instalacje po 2022 roku.
W systemie net-billing nadwyżki energii wyprodukowane przez instalację fotowoltaiczną są sprzedawane do sieci energetycznej po aktualnych cenach rynkowych. Uzyskane w ten sposób środki finansowe gromadzone są na specjalnym koncie rozliczeniowym, a następnie wykorzystywane do pokrycia kosztów zakupu prądu z sieci.
System net-metering - stary system opustów
Net-metering to system rozliczania, który obowiązuje prosumentów, którzy zainstalowali fotowoltaikę przed 1 kwietnia 2022 roku. Działa on na zasadzie bilansowania – za każdą oddaną kilowatogodzinę do sieci możesz odebrać określoną ilość energii w późniejszym czasie.
W systemie opustów nadwyżki energii elektrycznej wprowadzone do sieci mogą być wykorzystane przez okres 12 miesięcy od daty ich przesłania, po czym przepada. Prosumenci nie mogą również wykorzystać całości odprowadzonej energii. Gdy moc instalacji PV nie przekracza 10 kWp, z sieci energetycznej można bezpłatnie odebrać 80% oddanej energii. W przypadku instalacji fotowoltaicznej o mocy powyżej 10 kW można odebrać 70% energii.
Kluczowe zasady net-meteringu obejmują dostępność dla instalacji uruchomionych przed 1 kwietnia 2022 roku, współczynnik bilansowania 0,8 dla instalacji do 10 kWp oraz 0,7 dla instalacji od 10 do 50 kWp. Okres wykorzystania nadwyżek wynosi 12 miesięcy, a niewykorzystana energia przepada bezpowrotnie.
Kluczowe zmiany w net-billingu od 2025 roku
Od 2025 roku system net-billing przeszedł istotne modyfikacje. Rozliczenia godzinowe oznaczają, że wartość energii oddanej do sieci jest obliczana na podstawie rynkowej ceny energii obowiązującej w konkretnej godzinie. Systemy PV podłączone do sieci od 01.07.2024 roku są rozliczane w ujęciu godzinowym.
Dynamiczne ceny energii w 2025 roku różnią się w zależności od pory dnia i zapotrzebowania. W godzinach szczytowej produkcji ceny mogą być niższe ze względu na dużą podaż energii z fotowoltaiki, natomiast wieczorem lub zimą ceny mogą znacząco wzrosnąć.
Depozyt prosumencki to obliczone wirtualne środki zapisywane na koncie rozliczeniowym prosumenta. Po nowelizacji z grudnia 2024 roku depozyt prosumencki jest dodatkowo zwiększany o współczynnik 1,23, co pozwala zminimalizować różnicę między ceną sprzedaży energii a kosztem zakupu.
Co się dzieje z niewykorzystaną nadwyżką
Niezależnie od systemu rozliczania, energia, która nie zostanie wykorzystana w ciągu 12-miesięcznego okresu rozliczeniowego, przepada bezpowrotnie. Dostawca prądu magazynuje nadwyżkę energii przez 12 miesięcy od dnia odczytu, a dniem odczytu jest data wprowadzenia energii elektrycznej do sieci.
W systemie net-billing po 12 miesiącach, jeśli w depozycie pojawia się nadwyżka, sprzedawca jest zobowiązany do zwrotu części wartości energii wprowadzonej do sieci. Wysokość zwrotu zależy od stosowanego typu rozliczenia. Rozliczenie miesięczne oznacza, że zwrot nadwyżek nie może przekroczyć 20% wartości energii wprowadzonej w miesiącu, natomiast rozliczenie godzinowe zwiększa wysokość zwrotu nadwyżek do 30%.
Magazynowanie energii jako alternatywa
W 2025 roku szczególnego znaczenia nabierają magazyny energii, które pozwalają na przechowywanie nadwyżek energii wyprodukowanej w ciągu dnia. Magazyny energii to kluczowy element nowoczesnych instalacji fotowoltaicznych, który pozwala na maksymalizację autokonsumpcji.
Większa autokonsumpcja oznacza, że bez magazynu energii autokonsumpcja wynosi zazwyczaj około 40%, natomiast z bateriami może wzrosnąć nawet do 100%. Niższe rachunki za prąd wynikają z tego, że zamiast sprzedawać nadwyżki energii po niskich cenach rynkowych, możesz je wykorzystać we własnym domu. Uniezależnienie od sieci energetycznej to kolejna korzyść, gdyż magazyny energii zapewniają bezpieczeństwo energetyczne w obliczu rosnących cen prądu.
Rodzaje technologii magazynowania
Najczęstszym sposobem magazynowania energii elektrycznej produkowanej przez panele fotowoltaiczne są magazyny energii (baterie litowo-jonowe), które są wydajne, mają długą żywotność i są łatwe w zarządzaniu.
Systemy hybrydowe łączą panele fotowoltaiczne z innymi źródłami energii, podczas gdy technologie przepływowe oferują skalowalne magazyny, które mogą przechowywać większe ilości energii. Inteligentne systemy zarządzania energią optymalizują czas ładowania i rozładowania baterii w zależności od warunków pogodowych i cen energii.
Jak uniknąć problemów z nadwyżką energii
Aby zminimalizować ryzyko przepadania energii i zmaksymalizować korzyści z instalacji fotowoltaicznej, warto zastosować kilka strategii:
- Odpowiednie dobranie mocy instalacji - kluczowe jest dopasowanie mocy instalacji do rzeczywistego zapotrzebowania energetycznego
- Optymalizacja zużycia energii - w systemie net-billing szczególnie ważne staje się zwiększanie autokonsumpcji oraz optymalizacja czasu produkcji i zużycia energii
- Inwestycja w magazyny energii - może być istotnym elementem strategii, pozwalającym na większą niezależność energetyczną
- Zarządzanie urządzeniami domowymi - maksymalne wykorzystywanie energii w godzinach jej produkcji
- Monitoring produkcji i zużycia - regularne śledzenie bilansu energetycznego instalacji
Perspektywy na przyszłość
System opustów, bo tak też nazywany był, został zastąpiony przez net-billing od 1 kwietnia 2022 roku. Nowi prosumenci muszą rozliczać się w systemie net-billingu. Prosumenci, którzy przyłączyli swoje instalacje przed tą datą, mogą korzystać z net-meteringu do 2037 roku. Nowe zasady fotowoltaiki w 2025 roku tworzą bardziej złożony, ale potencjalnie bardziej efektywny system, który wymaga od prosumentów większej świadomości i aktywnego zarządzania energią. Jednocześnie stwarza nowe możliwości dla rozwoju odnawialnych źródeł energii w Polsce.
Właściciele instalacji fotowoltaicznych muszą dostosować się do nowych warunków i poszukiwać strategii maksymalizacji korzyści z posiadanej instalacji. Kluczowe staje się zrozumienie mechanizmów rozliczania i świadome zarządzanie produkcją oraz zużyciem energii elektrycznej.
Przyszłość fotowoltaiki w Polsce będzie wymagała od prosumentów większej aktywności w zarządzaniu energią, ale oferuje też nowe możliwości technologiczne i ekonomiczne. Rozwój magazynów energii, inteligentnych sieci elektroenergetycznych oraz systemów zarządzania energią będzie kluczowy dla maksymalizacji korzyści z instalacji fotowoltaicznych.